افترا (اخلاق)افتراء یکی از رذائل اخلاقی است و به معنای از پیش خود بافتن و نسبت غیر واقع به کسى دادن را گویند. فهرست مندرجات۲ - معنای اصطلاحی افتراء ۳ - ارتباط معنی لغوی با اصطلاحی ۴ - فرق افتراء با دروغ ۵ - بودن افتراء از جرائم ۶ - تعداد واژه افتراء در قرآن ۷ - مترادفات افتراء ۷.۱ - بهتان ۷.۲ - افک ۷.۳ - کذب ۷.۴ - رمی ۷.۵ - تقول ۸ - گستره افتراء در قرآن ۸.۱ - افتراء حوزه عقیده ۸.۲ - افتراء حوزه روابط اجتماعی ۹ - تذکر ۱۰ - پانویس ۱۱ - منبع ۱ - معنای لغوی افتراءاین واژه از ریشه «ف ـ ر ـ ى» و در اصل به معناى قطع کردن و شکافتن است. [۱]
مقاییس اللغه، ج۴، ص۴۹۷.
راغب گوید: «فرى» به معناى بریدن پوست براى دوختن و اصلاح و «اِفراء» شکافتن آن به قصد افساد است و «افترا» در هر دو معنا به‌کار مى‌رود. [۳]
مفردات، «فرى»، ص۶۳۴.
۲ - معنای اصطلاحی افتراءو در اصطلاح به معناى از پیش خود بافتن، به دروغ به کسى چیزى نسبت دادن [۶]
لغت‌نامه، ج۲، ص۲۵۹۰.
، متهم ساختن نارواى فرد، گروه یا نهادى خاص از روى بدخواهی، انگیزه‌هاى خود خواهانه، حسد، انتقام و غیره است. [۷]
فرهنگ اصطلاحات سیاسى، ص۳۹۱.
۳ - ارتباط معنی لغوی با اصطلاحیوجه ارتباط این معنا با معنای لغوی ممکن است این باشد که فرد با افتراى به دیگرى و متهم کردن وى ارتباط او را با جامعه قطع و او را طرد مى‌کند. ۴ - فرق افتراء با دروغافترا نوعى کذب است، با این تفاوت که افترا دروغ بر ضد دیگران است با کلامى که آنان بدان رضایت ندارند؛ اما «کذب» گاهى در حق خود است و گاهى در حق دیگران، افزون بر اینکه آنان ممکن است رضایت به آن نیز داشته باشند؛ مانند اینکه کلامى غیر واقعى در مدح شخصى یا با هدف اصلاح بین متخاصمین بیان گردد که چنین کلامى دروغ است؛ اما افترا نیست. ۵ - بودن افتراء از جرائمافترا از نظر حقوقی نوعى جرم محسوب مى‌شود؛ یعنى اگر فردى با قصد اضرار به غیر و به صورت صریح، عمل مجرمانه‌اى را به شخص اسناد دهد مرتکب جرم شده و در صورت عدم اثبات آن مجازات مى‌گردد. [۹]
ترمینولوژى حقوق، ص۶۶-۶۷.
[۱۰]
حقوق کیفرى اختصاصى، ج۱، ص۳۳۱.
۶ - تعداد واژه افتراء در قرآناین واژه و مشتقات آن بیش از ۶۰ بار در قرآن به‌کار رفته است. ۷ - مترادفات افتراءافزون بر ریشه «فری» قرآن از این موضوع، با واژه‌ها و تعبیرات دیگری نیز یاد کرده است؛ مانند: ۷.۱ - بهتان۱. بهتان که از ریشه «بهت» و به معنای تحیر، دروغ بستنیا دروغ بزرگی است که شنونده را مبهوت می‌کند. [۱۲]
مفردات، «بهت»، ص۱۴۸.
این واژه ۶ بار در آیات ۱۱۲ و ۱۵۶ سوره نساء، آیه ۱۶ سوره نور، آیه ۵۸ سوره احزابو در آیه ۱۲ سوره ممتحنهبه‌کار رفته است. ۷.۲ - افک۲. «افک» که به معنای وارونه کردن، دروغ و بهتان آمده است. [۱۸]
نثر طوبی، ج۱، ص۲۶.
برخی آن را دروغ فاحش و قبیح همچون دروغ بر خدا، رسول خدا، قرآن و قذف زنان محصنه دانسته‌اند. این واژه و مشتقاتش بیش از ۳۰ بار در قرآن به‌کار رفته و مقصود از آن در برخی موارد همچون آیات ۱۱ ـ ۱۲ سوره نورو ۲۸ سوره احقاف، و ۱۵۱-۱۵۰ سوره صافاتافتراست. ۷.۳ - کذب۳. «کذب» که به معنای مطلق دروغ است. اما در برخی موارد، همچون آیه ۱۸ سوره هودو آیات ۳۲ و ۶۰ سوره زمر، مراد از آن افتراست. ۷.۴ - رمی۴. «رمی» که به معنای پرتاب کردن و اتهام است [۳۰]
مفردات، «رمی»، ص۳۶۶.
که اگر به دروغ باشد و بر آن دلیل اقامه نگردد افتراست.
و بدان جهت به اتهام «رمی» گفته شده که شخص تهمت زننده با نسبت دادن اتهام گویا تیری به سوی شخص مورد اتهام پرتاب می‌کند. ۷.۵ - تقول۵ . «تقوّل» که به معنای دروغ و نسبت غیر واقع به کسی دادن است. همچنین آیاتی مانند: «... و ان تَقولوا عَلَی اللّهِ ما لا تَعلَمون»، «و یقولونَ هُوَ مِن عِندِ اللّهِ وما هُوَ مِن عِندِ اللّهِ»و «لا یقولوا عَلَی اللّهِ اِلاَّ الحَقَّ»به افترا یا نفی آن اشاره دارد. ۸ - گستره افتراء در قرآنافترا از رذایل اخلاقی است که در همه جوامع بشری رواج داشته و افراد و گروههای متعدد با انگیزه‌های مختلف مرتکب آن می‌شدند، بر همین اساس قرآن کریم به صورت گسترده و در آیاتی پرشمار به این موضوع پرداخته و آن را از جوانب گوناگون بررسی کرده است. ۸.۱ - افتراء حوزه عقیدهدر این آیات، افترا بیشتر مربوط به حوزه عقیده و دین بوده که در آن مشرکان و جبهه مخالف انبیای الهی از روی جهالت و گاه آگاهانه و از روی عناد و دشمنی، به خداوند، پیامبران و پیروان آنان افترا می‌زدند و از آن به صورت حربه‌ای برای رویارویی با دین و رسالت پیامبران سود می‌جستند. ۸.۲ - افتراء حوزه روابط اجتماعیدر آیاتی نیز افترا در حوزه روابط اجتماعی و اخلاقی افراد مطرح بوده که در آن قرآن از افترای مؤمنان و غیرمؤمنان سخن به میان آورده و آنان را از ارتکاب این عمل بازداشته است. ۹ - تذکربرای کسب اطلاع بیشتر به مقالاتی با عنوان افتراء به خدا، انواع افتراء، افتراء به انبیاء و برخورد با افتراء مراجعه شود. ۱۰ - پانویس۱۱ - منبعدانشنامه موضوعی قرآن |